1. Đặc điểm sinh học:
Môi trường
Cá chình là loài cá có tính thích ứng rộng với độ mặn, cá có thể sống được ở nước mặn, nước lợ, nước ngọt.Cá thích bóng tối, sợ ánh sáng nên ban ngày chui rúc trong hang, dưới đáy ao, nơi có ánh sáng yếu, tối bò ra kiếm mồi di chuyển đi nơi khác.Da và ruột cá có khả năng hô hấp, dưới 15o chỉ cần giữ cho da cá ẩm ướt là có thể sống được khá lâu. Trời mưa cá hoạt động rất khoẻ bò trườn khắp ao.
Cá chình là loài cá có phạm vi thích nhiệt rộng. Nhiệt độ từ 1 – 38oC cá đều có thể sống được, nhưng trên 12oC cá mới bắt đầu mồi. Nhiệt độ sinh trưởng là 13 – 30oC thích hợp nhất là 25 – 27oC.Hàm lượng ôxy hoà tan trong nước yêu cầu phải trên 2 mg/1, 5 mg/l là thích hợp cho sinh trưởng, vượt quá 12 mg/l dễ sinh ra bệnh bọt khí.
Tập tính ăn và sinh trưởng:
Cá chình là loại cá ăn tạp, trong tự nhiên thức ăn của cá là tôm, cá con, động vật đáy nhỏ và côn trùng thuỷ sinh.
Khi còn nhỏ thức ăn chính của cá là động vật phù du nhóm Cladocera và giun ít tơ.Sau 2 năm nuôi, cá đạt kích cỡ 50 – 200g. Nếu thức ăn tốt sau 1 năm nuôi kể từ lúc vớt ngoài tự nhiên có thể đạt cỡ 4 – 6 con/kg.
Cá sinh trưởng chậm, nhất là cỡ từ 300g trở nên tốc độ sinh trưởng chỉ bằng 1/10 tốc độ sinh trưởng của giai đoạn cá có trọng lượng 70 – 100g.Khi còn nhỏ tốc độ sinh trưởng của cá trong đàn tương đương nhau, nhưng khi đạt chiều dài hơn 40 cm con đực lớn chậm hơn con cái.
Tập tính sinh sản:
Cá chình là loài cá di cư, cá mẹ đẻ ở biển sâu, cá con sau khi nở trôi dạt vào bờ biển, cửa sông, vùng nước ngọt kiếm mồi và lớn lên.
Khi trưởng thành, cá lại di cư ra biển sâu để đẻ trứng.Cá con mới lớn có hình lá liễu, sau 1 năm mới trôi dạt vào cửa sông.Trải qua nhiều biến thái hình thành cá chình hương màu trắng, cá ngược dòng sắc tố đen tăng dần thành màu đen.
Việc sinh sản nhân tạo cá chình đến nay chưa có nước nào nghiên cứu thành công. Tất cả cá giống đều dựa vào việc khai thác từ tự nhiên ngoài cửa sông hoặc ven biển. ở nước ta cá chình phân bố nhiều từ Quảng Bình vào đến Bình Ðịnh, đặc biệt là vùng hồ Châu Trúc ở Bình Ðịnh có cá chình phân bố, hằng năm cung cấp một lượng cá giống quí cho nhân dân trong vùng để nuôi.
2. Khai thác cá chình hương:
Có ba phương pháp khai thác cá chình hương ngoài tự nhiên là :
- Dùng đèn tập trung cá theo tập tính huớng quang của nó vào ban đêm rồi dùng vợt để vớt.
- Ðặt lưới đăng cố định ở cửa sông nơi có cá con phân bố để đánh bắt;
- Dùng 2 thuyền lưới vây để vây cá ở cửa sông ven biển rồi phân loại giữ lại cá chình còn cá khác thì bỏ đi.
3. Vận chuyển cá chình hương:
Có hai phương pháp vận chuyển cá chình hương từ nơi khai thác đến nơi ương cá giống :
Vận chuyển bằng khay gỗ.
– Kích thước khay (dài x rộng x cao) = 60 x 40 x 15cm. Ðáy khay ở dưới đục lỗ và lót lưới cho cá khỏi tuột ra ngoài, 5-6 khay chồng lên nhau thành một chồng khay, khay trên cùng đựng nước đá, nước đá chảy ra làm ướt cá ở các khay phía dưới vừa hạ nhiệt độ vừa giữ độ ẩm cho da cá, để cá hô hấp- Mật độ vận chuyển, với kích thước khay như trên, nếu cá hương thuộc loại còn màu trắng mỗi khay có thể vận chuyển 1,5 kg cá. Nếu cá đã chuyển sang màu đen, mỗi khay vận chuyển 2 – 4kg cá.
Vận chuyển bằng túi nilông có bơm ôxy
Túi 2 lớp có kích thước 33 x 33 x 70cm, sau khi cho nước, cho cá, bơm ôxy đóng túi lại cho vào thùng giấy kích thước 66 x 33 x 36 cm để vận chuyển. Mỗi thùng hai túi ni lông chứa cá giữa hai túi cá là một túi đựng nước đá để hạ nhiệt cho cá.
Với việc đóng gói như trên, thời gian vận chuyển an toàn là 24 giờ.
* Chú ý :
+ Trước khi vận chuyển 1 ngày không cho cá ăn, cần nhốt cá vào giai, đặt chỗ nước trong, có dòng chảy để luyện 24-26 giờ cho cá quen môi trường chật hẹp+ Phải hạ nhiệt độ cho cá xuống 8-10oC, mới cho đóng vào túi, làm cho cá ở trạng thái ngủ, ít hoạt động, nhiệt độ hạ từ từ, không vượt quá 5 – 8oC một lần
+ Khi đóng túi mật độ không được vượt quá chỉ tiêu trên; ôxy không được quá ít cũng không được quá nhiều đều không có lợi cho cá; không được đè vật nặng lên trên túi giấy; tính toán thời gian vận chuyển hợp lý cho mỗi lần vận chuyển; nếu thời gian vận chuyển quá dài phải mở túi ra thay nước, bơm lại ôxy; thời gian vận chuyển quá dài, mật độ vận chuyển phải giảm tương ứng+ Vận chuyển đến nơi, thả cả túi nilon xuống ao để nhiệt độ trong, ngoài túi bằng nhau mới mở túi cho cá ra ngoài.
4. Nuôi cá hương lên cá giống:
*Ương từ cá vớt được ngoài tự nhiên có trọng lượng 0,5 – 1 g/con lên cỡ 10 – 15 g/con. Quá trình gồm các bước:
Tiêu độc cho cá.
Dùng 1 trong 3 loại hoá chất để tiêu độc cho cá :
– KMnO4 : 1 – 3 ppm;
– CuSO4 : 0,3 – 0,5ppm;- Formalin : 1 – 3 ppm.
Hoặc ngâm cá trong dung dịch nước muối 5 – 7%o, từ 1 – 2 ngày, hoặc 15 – 30 %o từ 15 – 30 phút.
Ao ương.
– Diện tích ao ương thứ nhất 50-100m2, nước sâu từ 50-60 cm;
– Diện tích ao ương thứ hai 100 – 200m2, nước sâu từ 70 – 80cm;- Diện tích ao ương tháng thứ ba 300 – 400m2, nước sâu từ 70 – 80 cm.
Nhiệt độ nước ao.
Tốt nhất là 28oC, dưới 22oC cá dễ bị bệnh nấm thuỷ mi bám quanh thân. Nếu nhiệt độ khống chế được ở phạm vi 25 – 29oC, cộng các điều kiện quản lý chăm sóc tốt, tỷ lệ sống có thể đạt 80 – 95% và 20% cá nuôi trong năm (từ cá hương) có thể thành cá thương phẩm.
Mật độ.
0,3 – 0,5 kg cá hương/m3 nước bể ương.
Cho ăn.
– Ngày thứ nhất đến ngày thứ hai cho ăn Cladocera;
– Ngày thứ ba đến ngày thứ tư cho ăn hồng trần;- Ngày thứ năm cho ăn hồng trần nghiền vụn trộn với 10 – 30% thức ăn tổng hợp. Sau đó mỗi ngày tăng thêm 10% thức ăn tổng hợp đến ngày thứ 10 thức ăn tổng hợp chiếm 80%. Từ ngày thứ 15 trở đi hoàn toàn dùng thức ăn tổng hợp. Lượng thức ăn tổng hợp được tính bằng 10 – 15% trọng lượng cá trong ao, ngày cho ăn 2 lần vào lúc 7 – 8 giờ sáng và 4 – 5 giờ chiều.
Giai đoạn cho ăn hồng trần, lượng hồng trần được tính bằng 30 – 35% trọng lượng cá trong ao và ngày cho ăn 3 lần vào sáng, chiều, tối.
Nếu nhiệt độ dưới 15oC chỉ cho ăn 1 lần hoặc không cho ăn.Khi cho ăn không sục khí, tập dần cho cá chỉ ăn ban ngày và khu vực cho cá ăn không cần che tối.
Thức ăn phải mềm cá mới ăn được nhưng không quá mềm dễ tan trong nước.Nên thêm dầu dinh dưỡng vào thức ăn và trộn đều rồi mới cho cá ăn.
Tỷ lệ thức ăn, dầu dinh dưỡng và nước để trộn thức ăn có quan hệ mật thiết với nhiệt độ, theo bảng dưới đây:
Ðơn vị : kg
| Nhiệt độ | Thức ăn | Dầu | Nước |
| 100 | 0 | 130 | |
| 18 – 23oC | 100 | 3-5 | 170 |
| > 23oC | 100 | 5-8 | 200 |
Quản lý chăm sóc.
Phải đảm bảo ao ương đạt các chỉ tiêu sau:
a) Các chỉ tiêu hoá học trong ao ương.
- Mặc dù có khả năng chịu đựng hàm lượng ôxy thấp rất tốt, nhưng để cá chóng lớn hàm lượng ôxy hoà tan trong nước tốt nhất phải đạt 5 mg/l trở lên, dưới 4 mg/l cá không lớn được;
- pH = 7 – 8,5;
- NH4 – N :
- Vượt quá chỉ tiêu trên cá sẽ bị bệnh viêm nang, viêm ruột;
- Ðộ trong trên dưới 40 cm, không được dưới 20 cm.
b) Quản lý hằng ngày.
- Hằng ngày phải xi phông đáy ao, hút bớt phân rác ở đáy ao làm giảm lượng NH4 – N gây độc cho cá, sau đó bổ sung nước mới, lượng nước mới được bổ sung hằng ngày bằng 1/2 lượng nước trong ao;
- Ðặt máy sục khí tăng ôxy hoà tan trong nước. Máy sùc khí có thể dùng bơm nén khí 0,03m3/giây, mỗi máy dùng cho 40 viên đá bọt. Cứ 2,5 m3 nước dùng 1 viên đá bọt đủ đảm bảo mỗi lít nước 5 mg ôxy hoà tan.
- Hoặc có thể dùng máy quạt nước, mỗi ao đặt 2 máy 0,55 KW vừa cấp khí vừa tạo thành dòng chảy trong ao.
c) Phân loại cá để nuôi.
– Quá trình ương nuôi cá phân đàn rất nhanh nên phải phân loại kích cỡ lớn, bé để nuôi tiếp cho thích hợp, thông thường 25 – 30 ngày phân cỡ một lần, nếu cá lớn nhanh thời gian phân đàn có thể rút ngắn hơn nữa;- Trước khi phân đàn 12 tiếng không cho cá ăn. Sau khi phân loại xong nửa tiếng cho cá ăn lại như bình thường.
d) Có thể nuôi ghép cá chình với các loại cá khác.
– Cá chình có thể nuôi với cá mè trắng, mè hoa, cá chép, cá diếc để ăn sinh vật phù du trong ao, làm sạch nước ao có lợi cho cá chình và thu thêm được sản phẩm trong ao nuôi;
– Tỷ lệ thả ghép là cứ mỗi 100m2 ao ương cá chình thả thêm 4 – 5 con vừa mè trắng, mè hoa, cá chép hoặc cá diếc.