Chăm Sóc Và Sử Dụng Phân, Thuốc Quýt Hồng

1. Đối với cây mới trồng

a. Chăm sóc cây mới trồng:

Cây con hay nhánh chiết mới trồng thường bị mất sức, cây chậm lớn vì vậy ở khâu xuống giống ta phải thật cẩn thận từng cây một. Trong thời gian này nếu tiết trời còn nóng ta phải đậy gốc để đất được ẩm lâu. Tưới thường xuyên mỗi ngày (ngày 2 lần, tuần lễ đầu). Sau một tuần đến 10 ngày có thể tưới phân (ureé hoặc DAP 1 muỗng canh/thùng 20 lít) để cây mau bắt rễ.

Từ một tháng trở lên cây có thể đâm chồi, ta tưới phân lần hai, với liều lượng gấp đôi lần trước hoặc đậm hơn (nên ngâm phân ra nước tưới). Khi cây đâm chồi non, để phòng trừ sâu cắn đọt và kiến làm quăn lá, ta xịt một vài lần thuốc sát trùng loại không nóng như Arodrin chẳng hạn. Có thể xịt thêm thuốc dưỡng cây như Zineb hay loại hợp chất điều hòa sinh trưởng Atonik, Aliette v.v…làm cho bọt phát triển mạnh và phòng ngừa bộ rễ bị thối.

b. Chăm sóc cây từ 1 – 3 năm tuổi:

– Cây tơ chưa mang trái, chu kỳ ra đọt rộ hàng năm từ 3 – 4 tháng một lần. Vì vậy một năm ta có thể bón (vô gốc) 3 – 4 lần phân NPK trước mỗi kỳ ra đọt. Và mỗi lần ra đọt ta nên bảo vệ đọt như cách nói trên.

– Cây từ 1 – 2 năm tuổi mỗi năm có thể xới gốc một lần vào đầu mùa mưa để tạo cho cây con một bộ rễ vững chắc, hút nhiều dinh dưỡng và cây không đến nỗi bị nguy hại nếu bộ rễ bị thối một phần. Cách xới gốc như sau:

+ Năm đầu dùng xà beng hay len bén, xới đứt hết rễ xung quanh, cách gốc khoảng 5 tấc.

+ Năm thứ nhì cách gốc từ 8 đến 1m sau khi xới xong, dùng thuốc sát khuẩn và thuốc kích thích ra rễ pha nước tưới xung quanh nhằm vào nơi vừa xới đứt rễ. Bỏ tưới đôi ba ngày sau đó tưới ít nước và đều. Từ 30 ngày trở lên những rễ bị đứt, bắt đầu ra nhiều rễ phụ. Như vậy ta có thể tưới phân để rễ phát triển mạnh và mau ra đọt.

c. Tạo tàn khi cây chưa mang trái:

Trồng Quýt Hồng cũng như người chơi kiểng. Ngoài việc vun phân tưới nước, còn phải chăm sóc, uốn nắn hình dáng của cây nữa. Nếu một cây quýt có tàn khá tốt tức là cây cân đối cành lá sẽ mang nhiều trái. Ngược lại cây ít tàn ít nhánh năng suất nhất định không cao. Do vậy mà thà trồng thưa tạo cho cây có tàn lớn, đủ ánh sáng quang hợp, cây có năng suất cao, phẩm chất tốt còn hơn trồng dày, nhỏ tàn ít trái.

Phương pháp tạo tàn:

Để cho cây lớn tự nhiên chắc chắn sẽ không phát triển đúng mức và theo ý muốn của ta. Cây quýt có hướng đi lên hay né tránh một bên nếu bị rợp phía nào, cây ít đâm chồi thứ cấp. Muốn cây có tàn lớn, nhánh nhiều ta phải hướng dẫn và kích thích cây đâm chồi bằng cách quằng cành.

Thời điểm tốt nhất để quằng cành là trước khi tưới cho ra đọt từ 1 tuần đến 10 ngày (không nên quằng lâu trong mùa nắng, nắng sẽ làm cháy da hần cong trên). Trong khi quằng nên phân đều để cây có tàn tròn.

Có hai cách quằng cành:

– Cách thứ nhất là không cần dây buộc. Dùng hai tay nắn lần lần cho cong như uốn vành thùng rồi buông ra, (những tược dài suông ít nhánh nhỏ). Cách này cũng kích thích đâm chồi non nhưng những nhánh to hơn khó uốn cong và không phân tàn theo ý muốn và có thể gẫy nhiều trong lúc uống cong.

– Cách thứ hai là dùng dây buộc chằng. Cách này phối hợp cả hai, vừa uốn vừa buộc dây. Như thế dây bớt căng ít tét nhánh và giữ độ cong đến khi nhánh đâm chồi. Khi nhánh đâm chồi dài, ta có thể cắt dây bỏ nếu nhánh nào cong quá.

d. Tỉa bớt nhánh gốc:

Song song với việc quằng cành ta cũng nên cắt bỏ nhánh gốc vì những nhánh này không thể phát triển. Hơn nữa nếu có trái thì trái cũng không tốt. Gốc quýt trống trải dễ làm cỏ. Sau khi quằng cành và cắt bỏ nhánh sẽ có một số tược vượt mọc từ gôc đâm lên, ta nên bẻ bỏ đi vì những tược này vừa rút bớt dinh dưỡng của cây mẹ vừa lâu có trái.

2. Đối với cây có trái:

a. Chăm sóc cây mới bắt đầu để trái:

Cây mới để trái thường quá sung có thể ít ra bông, do cây không héo hoặc do cây ra nhiều tược vượt (chồi non). Vì vậy lần đầu muốn tưới cây lấy trái, ta cần phối hợp: phơi nắng cho cây héo, quằng cành, dùng phân và tưới nước thật nhiều.

Phơi nắng

Phơi nắng là ta không tưới nước cho cây héo một thời gian trước khi tưới lại cho cây ra đọt và ra bông. Như vậy ta có thể tính ngay nào bắt đầu tưới vườn để ta xiết nước. Vùng cập sông Tiền, sông Hậu về mùa khô mực nước lên xuống không chênh lệch mấy nên phải xiết nước mương và phối hợp phơi nắng. Đối với vườn tơ, cây sung nhưng nước tưới trước 1 tháng. Đối với vườn già cây sung nhưng nước khoảng 3 tuần lễ là vừa.

Ta quan sát nếu chiều lại lá cây quýt tóp đều vườn, sáng lá tươi trở lại là tưới cho ra bông để lấy trái được. Nếu sau một thời gian phơi nắng thấy cây vẫn chưa héo ta nên cào cỏ đậy gốc ra (nếu có) và mé bớt nhánh cây che bóng để nắng rọi đều.

Trong trường hợp từ khi bẻ trái đến ngày dự định tưới cho ra bông trở lại lâu hơn qui định trên ta nên tiếp tục tưới dưỡng cây (tưới cầm chừng ít nước cho cây tươi) rồi ngưng nước hẳn hay hơn là bỏ nước ngay cho cây héo. Vì nếu thời gian đến ngày định tưới cho cây ra bông còn dài, cây sẽ quá héo, cây mất sức lực, tưới trở lại bông đọt sẽ ra nhiều nhưng khó đậu trái.

Quằng cành: áp dụng biện pháp quằng cành nhanh chóng một tuần trước khi bắt đầu tưới nước. Quằng cành càng kỹ càng ra đọt ra bông nhiều và cắt bỏ dây khi trái đậu thực thụ.

Dùng phân và tưới nước:

Đối với cây mới bắt đầu tưới cho ra đọt ra bông cần lượng phân hỗn hợp NPK để cân đối dinh dưỡng, cây không bị “lốp” hay thiếu một chất dinh dưỡng nào. Cây sẽ ra đọt và bông mạnh, dễ đậu trái hơn khi thành phần kali rất cần cho sự chuyển nhựa lúc trổ hoa kết trái.

Sau khi rải phân đều bờ ta nên tưới lượng nước vừa phải để phân thấm vào đất và lấp các lần nứt nẻ. Ba ngày kế tiếp tưới nước tối đa (có thể 1 ngày 2 lần). Và sau đó ngày 1 lần đến khi thấy nảy mầm. Những ngày kế tiếp cách khoảng 1 hoặc 2 ngày/lần lượng nước thật đều.

b. Chăm sóc cây có trái nhiều mùa:

– Cây già hoặc có trái nhiều mùa rất mau héo lá khi ngưng tưới nước. Vì vậy ta không nên phơi cây quá lâu, lúc tưới nước lại cây sẽ đâm nhiều chồi và bông. Cây mất sức, một phần nuôi tược non, một phần lá già bị rụng đi không còn che bớt ánh nắng rọi thẳng vào bông, nên cây thường ra bông nhiều mà ít đậu trái. Có khi bông bị héo khô trên cành.

– Trong trường hợp phơi nắng lâu mà chưa đến ngày tưới mà cây quá héo, ta có thể tưới “cầm hơi” ít nước để cây tỉnh lại.

– Thời gian từ ngày bắt đầu tưới vườn đến lúc trái chín là 10 tháng. Ta có thể bẻ trái sớm hoặc trễ hơn một hai tuần lễ nhưng không nên “treo” quá lâu, cây sẽ mau suy hoặc chết mùa sau. Do đó, người ta phải tính ngày tháng bắt đầu tưới để trái chín đúng vào dịp bán.

– Ngày nay nhiều loại thuốc kích thích rât hữu hiệu. Cây quýt không cần phải phơi cho héo miễn là chu kỳ ra lá đã đủ (tức là lá đã già) là có thể xịt thuốc kích thích cho ra đọt, ra bông.

Chuẩn bị trước khi tưới:

Yếu tố nước vô cùng quan trọng với cây Quýt Hồng trong thời kỳ tưới lấy trái. Thà thiếu phân chớ không thể thiếu nước tưới. Trong suốt thời gian tưới để đậu trái nếu bị thiếu nước hoặc lượng nước tăng giảm bất thường cũng là nguyên nhân làm cho bông hoặc trái non rụng. Nước tù, nước phèn lại càng không nên tưới. Vì vậy trong khi chuận bị tưới cho cây ra bông đều cần thiết là phải chuẩn bị nước thật đầy đủ và lưu thông tốt.

c. Sử dụng phân thuốc:

Trong thời gian 2 tháng, kể từ khi bắt đầu tưới vườn, ngoài lần bón phân đầu tiên thật đầy đủ ta không nên bón thêm bất kỳ loại phân gì. Điều tốt nhất là tưới nước thật đầy đủ và đều. Đừng bỏ quá khô rồi tưới thật ướt, như thế cũng là nguyên nhân làm cho trái rụng.

Với điều kiện phân nước và cách tưới nêu trên, nếu tuân thủ đúng đắn, vườn ta chắc chắn đậu trái. Chính chúng tôi đã rút kinh nghiệm trong nhiều năm liền, không xịt một loại thuốc gì cả và tưới làm nhiều đợt và đợt nào cũng đậu trái như nhau.

Tuy nhiên, nếu ai không tin tưởng vào việc tưới của mình hoặc gặp thời tiết quá nóng, có thể xịt thêm một trong các loại thuốc như: thiên nông, tăng đậu quả, Atonik v.v…Nhưng đây là điều kiện giả tạo vì nếu vườn cây suy thì dù xịt thuốc gì cũng không giữ mãi trái trên cây được đâu. Xịt thuốc thì rất hao công phiền phức và rất tốn kém, nhưng thuốc không đúng liều lượng hoặc lạm dụng thuốc thì cũng nguy hiểm vô cùng.

Từ tháng thứ ba trở đi ta có thể bón phân trở lại để nuôi trái (nếu trời chưa mưa, vườn ít nên ngâm phân tưới). Trong việc nuôi trái lúc còn nhỏ nên dùng ít phân mà bón nhiều lần tốt hơn (thí dụ thay vì lượng phân dùng 1 tháng / lần ta dùng nửa lượng phân đó trong nửa tháng/lần). Và mỗi lần tưới hay rải phân mà không tưới hoặc đợi mưa.

Thời tiết miền Nam thường mưa nhiều vào tháng 7 và 8 âm lịch. Lượng mưa nhiều cũng có thể làm cho cây thối nhưng cũng làm cho cây phát triển tối đa. Do đó ta nên giảm hoặc ngưng hẳn bón phân trong hai tháng đó, vì nếu kết hợp cả hai yếu tố mưa và phân sẽ làm cho trái lớn không kịp sẽ bị nứt nhiều. Mặt khác phân cũng làm cho rễ non phát triển rồi dễ bị thối. Cây thường suy vào mùa đông đến là do vậy.

Từ tháng 10 âm lịch trở đi, mưa dứt thời tiết lạnh và mau khô, mặt bờ thường nứt nẻ, cây mang trái nhiều cần nước vì vậy ta nên đậy thêm cỏ hoặc rơm rạ để giữ ẩm mặt bờ (không nên đậy sớm khi còn mưa và bờ còn ẩm ướt).

Có điều nên chú ý là kết hợp phân nước đồng bộ để cho cây ra đọt vào cuối tháng 10 âm lịch hoặc đầu tháng 11 âm lịch là tốt nhất vì nếu đọt ra trễ vào tháng chạp âm lịch là có thể thất mùa sau. Vì đọt non không già kịp đến khi tưới lại cây ra đọt và bông ít.

Sau khi thu hoạch, đối với Quýt Hồng cũng như người đàn bà sau khi sanh nở, cây rất yếu và mất thăng bằng, cần bồi dưỡng phân thuốc để phục hồi những phần dinh dưỡng đã thiết mất. Vào lúc này ta nên dùng phân hỗ hợp cộng thêm chất vi lượng và tiếp tục tưới nước vừa đủ cho cây tỉnh lại ít nhất là một vài tuần lễ rồi mới bỏ hẳn nước phơi cây.

d. Chăm sóc trái:

Tiêu chuẩn một trái Quýt Hồng có hiệu quả kinh tế cao cũng rất khó. Về vóc dáng bề ngoài, một trái quýt phải to, màu vàng đều, vỏ mỏng, không chai và bóng. Ngoài yếu tố tự nhiên của đất, sự phân bố đều trên cây với ánh sáng quang hợp của mặt trời, cũng cần có sự chăm sóc của người làm vườn.

Tuyển trái:

Trên thực tế, bẻ trái bỏ bớt ít ai làm nhưng trên nguyên tắc điều này có thể làm được và cũng đúng thôi, vì một cây, một chùm mang quá nhiều trái không thể lớn được chưa kể tết nhánh và suy cây. Và những trái nhỏ lép, méo mó, ghẻ lở, da cám da lu nhất là những trái dưới gốc, ánh nắng mặt trời không bao giờ rọi vào, nếu ta tiếc không bẻ bỏ thì cũng chẳng có lợi bao nhiêu mà chúng còn chia phần dinh dưỡng. Rốt cuộc vườn ta chỉ có số lượng mà không có chất lượng và hiệu quả kinh tế nhất định không cao.

Chống chỏi:

Chống chỏi là biện pháp giúp đỡ những nhánh quá sai trái cong oằn xuống, nếu không chống chỏi kịp thời nhánh sẽ gãy. Trong lúc chống ta nên phân tán, chỏi thưa ra từng đùm trái chùm để ánh nắng roi vào, trái mới có thể lớn và chín đều được. Ngoài ra chống chỏi còn giữ chặt sự lay động của gió, không động gốc quýt nhất là mùa nước ngập hay mưa bão. Chống chỏi càng kỹ bao nhiêu thì càng bảo đảm sự sống của cây quýt bấy nhiêu. Nhất là những vườn quýt giữa đồng trống không có cây chắn gió.

Phân nung trái:

Bắt đầu từ tháng 10 âm lịch trở đi mưa dứt cũng là thời kỳ nung phân cho trái mau lớn mà không sợ nứt vì trái quýt bắt đầu “da lươn”. Thường thì người ta dùng đạm với lượng phân gia tăng để vỏ quýt mỏng và bóng. Nhưng nếu dùng toàn đạm (ureé) đất sẽ mất cân đối dinh dưỡng, cây sẽ sinh bệnh. Vì vậy ta nên bù lại sau khi bẻ trái.

Chuẩn bị thu hoạch:

Bắt đầu tưới vườn ta có chuẩn bị thu hoạch cũng phải có một bước chau63n bị để bảo quản cây trái. Theo kinh nghiệm, mặc dù trái chín nhưng tưới đủ nước đủ phân trái vẫn lớn, tuy nhiên ta nên ngừng phân trước khi bẻ trái ít nhất là 15 ngày để trái không bị dập the trong lúc chuyên chở. Sau khi ngưng phân ta vẫn tiếp tục tưới nước, nếu:

– Trái quá chín tưới nước thật nhiều.

– Trái chưa chín đều ta nên tưới ít nước và ngưng nước từ 1 – 3 ngày trước khi bẻ trái để đi đi lại trong vườn vận chuyển trái ra ngoài được dễ dàng, lại nữa mặt bờ khô ít dẽ đất trong lúc nhiều người đi lại.

Bồi dưỡng bờ vườn:

Hàng năm nước mưa cuốn trôi hoặc xói mòn mặt bờ vườn làm mất đi một phần màu mỡ của đất. Vì vậy định kỳ vài năm một lần, ta nên vô đất để phủ thêm một lớp mỏng trên mặt bờ. Đây cũng là dịp ta bón phân chuồng vào vườn mà khỏi đào bờ âm phân, vừa đỡ tốn công và không hại rễ quýt. Có hai cách vo đất nhưng dù cách nào cũng rải phân trước (phân chuồng và phân hóa học trộn chung) rồi mới phủ đất lên.

– Cách thứ nhất (lớp đất bùn): vào khoảng cuối tháng 10 âm lịch lúc trời dứt mưa, ta vét mương phủ kín mặt bờ một lớp bùn mỏng. Trong bùn mang nhiều phù sa và chất vi lượng kết hợp với lượng phân chuồng và phân hóa học sẽ làm cho trái mua lớn và cây sẽ ra đọt.

– Cách thứ hai: dùng đất khô chứa sẵn một nơi nào đó. Vào lúc phơi nắng cây gần tưới, ta đập đất nhỏ và rải đều bờ một lớp mỏng từ 5 phân đến 1 tấc. Như vậy khi tưới vườn rễ non của quýt có đất để ăn lên.

Trên đây là cách bồi dưỡng bờ vườn lâu năm, mặt đất cằn cỗi.