Các loại thức ăn cho lợn thịt đủ dinh dưỡng
Khẩu phần thức ăn hàng ngày của heo gồm các chất chính sau:
Tinh bột (bột đường), Đạm (protein), Khoáng (đa lượng, vi lượng), Sinh tố (vitamin)
Ngoài ra một số chất xơ, chất béo v.v… cần có một tỷ lệ nhất định trong khẩu phần. Các chất dinh dưỡng này đều được cung cấp từ thức ăn. Người ta phân chia ra các loại thức ăn như sau:
1. Thức ăn cho heo thịt giàu năng lượng
Thức ăn giàu năng lượng là thức ăn cơ bản nhất trong chăn nuôi heo, bao gồm: các loại hạt ngũ cốc, cám, khoai, sắn, rỉ đường…
Chất bột cung cấp nhiệt lượng để cơ thể điều hoà, cân bằng nhiệt và cung cấp nhiệt năng cho mọi hoạt động của heo. Ăn nhiều tinh bột cơ thể sẽ chuyển hoá thành mỡ dự trữ, heo béo nhanh do tích luỹ mỡ. Thiếu chất bột cơ thể không hấp thu được đạm, heo gầy nhanh, dễ kiệt sức.
Heo nái nếu ăn nhiều tinh bột, heo sẽ tích luỹ nhiều mỡ, nhất là mỡ lá làm bào thai bị ép, ảnh hưởng đến sự phát triển của heo con, con đẻ ra không đều, ít con. Nhưng với heo nái nuôi con mà thiếu tinh bột, heo mẹ sẽ không hấp thu đủ protein để biến thành sữa nuôi con, dễ dẫn đến bệnh sưng vú và ít sữa.
Một số tính chất của các sản phẩm chứa tinh bột:
Cám: là thành phần chính trong thức ăn tinh của heo.
Trong khẩu phần, cám chiếm tỷ lệ 40-45% cho heo lớn, còn heo con không quá 25%, heo ăn quá nhiều cám dễ ỉa chảy.
Cám nhanh hút ẩm nên dễ bị mốc, hôi, giảm các chất dinh dưỡng và vitamin thành thức ăn độc. Cám không nên giữ lâu quá 1 tháng.
Ngô: là thức ăn nhiều tinh bột có giá trị. Ngô cũng không để lâu được dễ sinh nấm mốc và mất các vitamin như vitamin A có trong ngô vàng.
Tấm: là loại tinh bột có giá trị. Cho heo ăn sống, tấm cần được nghiền nhỏ để dễ tiêu. Với heo con tấm cần được nấu chín. Heo ăn tấm thịt chắc và có màu trắng.
Thức ăn củ: sắn, khoai, dong riềng tuy có nhiều tinh bột, nhưng thiếu một số chất khác nên không thể thay thế được tấm, cám, ngô trong khẩu phần ăn của heo. Củ thường chứa độc tố nên khi dùng sắn tươi, khoai tây phải nấu chín để tránh ngộ độc và dễ bảo quản.
Củ khoai tây lên mầm có độc tố gây rối loạn thần kinh và bộ máy tiêu hoá, cần được luộc chín và ăn với số lượng ít.
Các phụ phẩm:
– Bỗng rượu, bã đậu cung cấp năng lượng, một ít số sinh tố và đạm.
– Bã bia có tinh bột, đạm, khoáng, sinh tố nhưng không thể thay thế thức ăn chính. Chủ yếu dùng nuôi heo thịt.
– Rỉ mật cung cấp năng lượng, đạm ít, khoáng nhiều nhưng ăn không quá 5-10% trong khẩu phần hàng ngày, nếu ăn nhiều quá dễ ỉa chảy và khát nước.
– Cơm nguội và thức ăn thừa của người, lượng dinh dưỡng không nhiều, dễ bị chua. Khi cho ăn phải nấu lại và bổ sung thêm đạm.
2. Thức ăn cho heo thịt giàu protein
Trong các thức ăn giàu tinh bột cũng có một tỷ lệ protein nhất định, nhưng chưa đáp ứng đủ nhu cầu protein cho các loại heo khác nhau, do đó, khi sử dụng , người ta phải hỗn hợp với các loại thức ăn giàu protein.
Thức ăn giàu protein gồm có:
a/ Protein thực vật
+ Đậu tương có tỷ lệ proein cao, ít vitamin và khoáng, nhiều chất béo, cần phải rang khô để sử dụng.
+ Khô dầu đậu tương có nhiều proein và tương đối cân bằng về axit amin.
+ Bã đậu ít protein hơn, có nhiều sinh tố dùng làm thức ăn bổ sung rất tốt.
+ Khô dầu lạc là thức ăn có protein cao, tuy nhiên loại thức ăn này thường thiếu sinh tố và khoáng đồng thời dễ bị nhiễm độc tố aflatoxin.
b/ Protein động vật
+ Bột cá: dùng trong chăn nuôi chủ yếu là bột cá, nguồn protein cần thiết trong khẩu phần ăn của heo, vì có nhiều axit amin không thay thế. Nhưng cũng không thể vượt quá 10% trong khẩu phần ăn hàng ngày.Trong bột cá có bột cá nhạt với tỷ lệ protein cao dùng rất phổ biến trong chăn nuôi heo. Bột cá mặn (xác mắm) có tỷ lệ protein thấp hơn và tỷ lệ muối cao, khi sử dụng cần tính toán sao cho lượng muối không quá 0,5% trong khẩu phần. Heo ăn nhiều muối dễ bị ỉa chảy.
+ Protein giúp tạo ra các phân tử trong thịt, xương, lông da, phát triển tế bào để heo tăng trọng lượng cơ thể.Heo nái cần nhiều protein để bào thai phát triển vàsản xuất sữa nuôi con. Đối với heo hướng nạc, nhu cầu protein cần cao hơn để sản xuất thịt.
+ Protein do nhiều axit amin như lysine, methionine, tryptophan, arginine, valine v.v… tạo thành. Trong protein động vật (bột cá, bột tôm v.v…) có gần đủ các axit amin nói trên, nhưng trong protein thực vật lại thiếu một số axit amin cần thiết. Vì thế, trong chăn nuôi heo người ta thường phối hợp cả hai loại protein động thực vật để bổ sung cho nhau và hạ giá thành thức ăn.
+ Trong thức ăn protein, lysine có vai trò quan trọng nhất. Khẩu phần đủ lysine heo tăng trọng nhanh, hiệu quả sử dụng thức ăn tốt và chất lượng thịt cao.Nhu cầu protein thô (%) trong thức ăn hỗn hợp cho các loại heo.
3. Thức ăn khoáng cho heo thịt
+ Chất khoáng rất cần cho cơ thể heo. Khoáng góp phần tạo tế bào, điều hoà sự hoạt động của các cơ quan nội tạng, đồng hoá thức ăn protein và chất béo.
+ Thiếu khoáng năng suất thịt giảm, heo bị còi, cơ thể suy nhược, tạo điều kiện phát sinh các bệnh như lao , bại liệt.
Các chất khoáng gồm 2 nhóm: khoáng đa lượng và khoáng vi lượng.
a/ Khoáng đa lượng: gồm một số như Ca(canxi), P (photpho), Cl (Clo), Mg (magiê).
+ Canxi (Ca): Ca cùng với photpho (P) cấu tạo nên xương, răng và có trong máu, trong tế bào. Nguồn cung cấp canxi cho heo thường là vôi bột (vôi tã), vỏ sò nghiền sống, mai mực…
+ Phốt pho (P): cùng với Ca giúp cho heo nái dễ thụ thai, heo thịt phát triển xương. Tác dụng của P thường cânđối với Ca như sau:
Ca / P = 1,4.
b/ Khoáng vi lượng: gồm Iode, đồng, sắt, coban, mangan.
Số lượng khoáng vi lượng trong cơ thể heo cần rất ít nhưng tác dụng rất lớn. Trong thức ăn thực vật, rau cỏ tươi có nhiều khoáng vi lượng. Nhu cầu các chất khoáng vi lượng trong thức ăn hỗn hợp cho heo tính theo thức ăn khô không khí (NRC 1998).
4. Thức ăn cho heo thịt giàu vitamin
Cơ thể heo còn cần các loại vitamin để phát triển, sinh sản và phòng ngừa bệnh tật. Các vitamin vào cơ thể heo qua nguồn thức ăn hàng ngày gồm:
– Vitamin A: có trong ngô vàng, cám gạo, các loại rau cỏ tươi non, trong dầu gan cá Thiếu vitamin A heo không lớn, còi, mặt sưng (nhìn quáng gà) mắt khô, heo đi đứng xiêu vẹo, chân cứng đơ nhất là chân sau.Heo nái thiếu vitamin A dễ bị nân sổi, heo con ỉa chảy, chết dần.
– Vitamin B: chủ yếu là B1 và B2. Những vitamin này có trong cám gạo, bột cá, bột đỗ tương, lạc, các loại men, bã bia rượu.Vitamin B1 có tác dụng tham gia đồng hoá thức ăn bột đường. Thiếu vitamin B1 và B2 heo ăn ít, xuống cân, chân đi không vững; heo yếu chân sau, thai yếu, bào thai chết. Vitamin B2 chủ yếu là đồng hoá thức ăn đạm.
– Vitamin D: có tác dụng đồng hoá Ca, P Thiếu vitamin D heo con gầy yếu, khớp xương sưng, xương mềm làm heo què, lê trên đầu gối hai chân trước, kêu la và mặt sưng phù.Để giải quyết thiếu vitamin D ngoài việc cho ăn thêm dầu cá thu, heo cần được thả nơi sân chơi có ánh nắng chiếu vào (khoảng 1 giờ buổi sáng từ 7g30-8g30).
– Vitamin E: quan trọng đối với heo sinh sản. Thiếu vitamin E bào thai chết, thai khô, thiếu sữa ở heo nái nuôi con.Đối với heo đực thiếu Vitamin E tinh trùng kém, phối ít đậu thai.Vitamin E thường có trong thóc mầm, cám, ngô, khô dầu.Trong dinh dưỡng nhất là heo nái, heo con, các loại vitamin A-D-E cần chú ý hơn cả. Trên thị trường đã có bán các loại vitamin bổ sung này cho các loại heo.
