1. Chuẩn bị thân cây lạc:
– Thân cây lạc sau khi thu hoạch củ được cắt bỏ phần gốc già (bỏ đi khoảng 10-15cm); sau đó băm nhỏ đến 3-4cm. Băm xong để hong trong bóng râm tránh bị ủng vàng, rồi tiến hành ủ ngay trong 1-2 ngày.
– Khi ủ thân cây lạc cần bổ sung bột sắn, hay cám gạo hoặc ngô và muối ăn theo tỷ lệ sau: Cứ 100kg thân lá lạc cần bổ sung 6-7kg bột sắn (cám hoặc bột ngô; 0,5kg muối ăn).
2. Chuẩn bị hố ủ:
– Nên dùng hố ủ là hố dất, đắp nửa nổi, nửa chìm, ở nơi cao ráo, không có nước ngầm thấm vào, để giá thành rẻ.
– Kích cỡ hỗ ủ cần tính toán sao cho vừa đủ lượng thân lá lạc cần ủ. Nếu dung tích hố ủ là 1m3 sẽ ủ được 400-500kg thân lá lạc.
– Thân lá lạc ủ chua trong điều kiện không có không khí, nên cần đầm nén thật chặt; thành hố ủ cần lót lá chuối tươi, nilông cho thật kín và tránh nước ngầm thấm vào.
– Kinh nghiệm ở nhiều nơi là làm hố tròn có đường kính khoảng 1m, đào sâu 1m và đắp cao thêm 0,4m. Hố ủ này có dung tích 1,1m3 và ủ được khoảng 440-480kg thân lá lạc.
3. Tiến hành ủ:
– Kể từ lúc thu hoạch cây lạc đến lúc băm xong và ủ không nên để lâu quá 3-4 ngày; vì lá lạc sẽ bị ủng, hư hỏng, chất lượng thức ăn ủ sẽ giảm đi.
– Thân cây lạc không được rửa ướt, nếu có dính đất hoặc sỏi đá thì cần rũ khô loại bỏ đất đá.
– Lót kỹ đáy và thành hố ủ bằng 1-2 lớp lá chuối tươi hoặc tấm áo mưa hỏng, bao tải dứa cũ hay tấm ni lông… để đất cát không lẫn vào thức ăn ủ.
– Cho từng lớp dày chừng 10-15cm, rắc đều bột sắn đã trộn với muối theo tỷ lệ nêu trên lên lớp thân cây lạc rồi dùng chân nén kỹ, nén càng kỹ càng tốt.
– Lần lượt cho các lớp khác và lại nén tương tự như nêu ở trên.
– Kinh nghiệm ở nhiều nơi với hố ủ tròn (đường kính 1m) đã giới thiệu ở trên, thường 1 lớp chỉ chừng 2 rổ và nặng khoảng 10kg.
Do đó ta dùng bát đong bột sắn chừng 0,6kg và rắc đều vào 1 lớp. Làm như vậy bột sắn sẽ được chia đều cho mọi lớp.
– Cứ ủ lần lượt từng lớp như vậy và nén chặt cho tới khi đầy hố. Nhưng cần chú ý nén thật kỹ các lớp trên. Bởi vì nén như vậy các lớp dưới sẽ càng nén chặt hơn.
– Khi hố ủ đã thật đầy, ta che phủ hố ủ bằng lá chuối tươi hay bao tải dứa hoặc ni lông v.v… cho kín và lấp 1 lớp đất dày 40-50cm.
– Đầm nén thật chặt lớp đất và tạo thành mai rùa để nước mưa không thấm vào hố ủ.
– Sau khi ủ 3-5 ngày để đóng ủ ngót xuống, lại cho thêm đất và đầm nén chặt. Sau đó dùng rơm rạ đánh đống phủ lên trên lớp dày 50-60cm để che mưa. Nhớ luôn kiểm tra chống chuột đào bới hố ủ.
4. Cách cho gia súc ăn:
– Ủ sau 50 – 60 ngày mới có thể dùng cho gia súc ăn. Nếu chưa cần dùng đến có thể để lâu hơn (thậm chí hàng năm) chất lượng vẫn tốt.
– Thân lá lạc ủ chua có màu vàng nhạt, mềm hơi đàn hồi, mùi như mùi dưa muối, là có chất lượng tốt. Nếu thân lá lạc ủ có màu đen thẫm, ủng nát, mùi khó ngửi v.v… là chất lượng kém, bị hư hỏng.
– Khi cho gia súc ăn có thể gỡ bỏ lớp đất che phủ, nhưng nên lấy ra từng lớp.
– Khi lấy xong vẫn phải che kín ngay bằng nilông và dùng gạch hay củi gỗ chặn lại cho kín.
– Luôn luôn chống nước mưa thấm vào thức ăn ủ.
– Thân lá lạc ủ chua có thể dùng cho gia súc ăn dần trong 3-4 tháng mà chất lượng vẫn tốt.
Chú ý: Không nấu chín thức ăn ủ vì sẽ làm mất vitamin và các chất dinh dưỡng khác.
+ Trâu bò đang cày kéo: 10-15kg và ăn thêm cỏ xanh, rơm.
+ Trâu bò trong mùa đông: 5-6kg/ngày, ăn thêm rơm, chăn thả.
Khi trâu, bò được ăn thêm thức ăn ủ chúng sẽ béo khoẻ, lớn nhanh, cày kéo tốt.